Bilgiler > 20 000 kişiyi muharebe kaybı saymak mümkündür, ama geriye kalanların hepsi komutanlığın yetersiz hazırlığı yüzünden boş yere feda edildiler
20 000 kişiyi muharebe kaybı saymak mümkündür, ama geriye kalanların hepsi komutanlığın yetersiz hazırlığı yüzünden boş yere feda edildiler
Kendi genelkurınayı, Orgeneral Bronsart von Schellendorff ve Yarbay von Feldınann gibi, Mareşal Liman da buna ısrarla karşı çıktılar. Kaputları, çadırları, kürkleri ve çizmeleri hemen hiç olmayan birlikler, üstelik ikmal şartları da zor olduğundan dolayı, bir kış seferine dayanabilecek durumda değillerdi. Fakat Enver anlatılan zorlukları önemsemiyor, talihine güveniyor ve bütün ikazlara rağmen planını hemen uygulamakta ısrar ediyordu. Bunun için hayvanlarla beraber yaklaşık 90 000 asker kullanıldı. Daha on dört gün geçmeden önemsiz öncü çarpışmalarının peşinden bütün harekat kara ve buza saplanıp kaldı, 3. Ordu'nun mevcudu 12000 kişiye düştü. 18-20 000 kişiyi muharebe kaybı saymak mümkündür, ama geriye kalanların hepsi komutanlığın yetersiz hazırlığı yüzünden boş yere feda edildiler. En seçkin Osmanlı askerleri burada ya kışlık elbiseleri olmadığı için donarak ya da buz tutmuş, karla kapanmış ve dik patikalardan iaşe ikmali yapılamadığı için açlıktan öldü.
Bu bozgunun gizli tutulmasını şiddetle emretti. Hakikaten de bu haber ülke içinde duyulmadı. 3. Ordu'nun bakiyesi Enver'in diğer ordulardan takviye birlikler almasıyla şaşırtıcı bir süratle 35 000 kişiye tamamlandı. V. Kolordu'nun da oraya gitmesini emredince, Liman bu kolordunun nakline engel oldu. Buna öfkelenen Enver kıtaların sadece kendisine itaat edeceğine, başkalarına itaat etmeyeceğine dair aceleye gelmiş bir emir verdi. Bu sefer bu talimat Liman'ın başkomutanlığı bırakmaya karar vermesine yol açtı. Bu arada levazım tuğgenerali İsmail Hakkı becerikli bir arabuluculukla nahoş kavgayı yatıştırmaya muvaffak oldu, ama en yüksek mevkideki bu iki lider arasındaki şahsi husumet ileride iki ülkenin de zararına olacak şekilde daima arttı.
Türklerle Omuz Omuza - Hans Guhr
***